Serwis Internetowy Miasta Pińczów

Synczyzna czyli przeszłość zbankrutowana

0 komentarzy

Ognisko reformacji

31 sierpnia 2005 | , | Wyświetleń: 2 856

Widoczna na karcie pocztowej kamienica, zwana domem ariańskim, to ślad czasów, kiedy Pińczów był ogniskiem polskiej reformacji.



fot. archiwum



Dom nazywany jest także drukarnią ariańską. Parterowy budynek z charakterystyczną elewacją pochodzi z przełomu XVI i XVII wieku. Nigdy nie był drukarnią, mieściła się w nim prawdopodobnie łaźnia, jednak tradycyjna nazwa nawiązuje do czasów, kiedy w Pińczowie działali wielcy myśliciele protestanccy.


Opiekunem różnowierców był właściciel miasta Mikołaj Oleśnicki. Już w połowie XVI wieku zaczęli się tu osiedlać protestanccy teologowie. W 1550 r. na zamku odbył się pierwszy zjazd szlachty i duchownych protestanckich. Na protestancki zbór zamieniono kościół parafialny, usunięto z klasztoru paulinów, a szkołę parafialną przekształcono w gimnazjum protestanckie. Pińczów stał się głównym ośrodkiem reformacji w Małopolsce.


W 1556 roku Jan Kalwin, na prośbę kalwinistów małopolskich, przysłał do szkoły nowego nauczyciela, Francuza, Piotra Statoriusza. Gimnazjum cieszyło się w Rzeczypospolitej wielkim rozgłosem z racji wysokiego poziomu nauczania, a sam Pińczów zaczęto nazywać w świecie „Sarmackimi Atenami”. W czerwcu 1578 r. podjęty został ambitny plan powołania uniwersytetu protestanckiego w budynku klasztornym. Rozpoczęto nawet zbiórkę pieniędzy dla realizacji zamierzenia, ale w tym czasie Pińczów kupił biskup Myszkowski, zwrócił klasztor paulinom i protestancka szkoła wyższa w nim nie powstała.


W Pińczowie na potrzeby ruchu innowierczego działała także drukarnia. W latach 1558-1562 wydrukowano tu 28 tytułów, w tym siedem po polsku, m.in. dzieła Jana Frycza Modrzewskiego. Odbywały się też synody różnowiercze. W 1559 r. w takim synodzie uczestniczył Mikołaj Rej, który usłyszał, jak odczytano publicznie wiersz Jana Kochanowskiego: „Czego chcesz od nas, Panie, za twe hojne dary?” Legenda mówi, że Rej usłyszawszy ten utwór, miał przyznać Kochanowskiemu pierwszeństwo w poezji polskiej.


W Pińczowie powstało także tłumaczenie biblii na język polski.


Gotowe dzieło wydano w 1563 roku w Brześciu i stąd biblia ta zwana jest brzeską. Tłumaczenie zaliczane jest do najpiękniejszych w dobie polskiego renesansu.


Od 1556 r. działał w Pińczowie wybitny reformator religijny Jan Łaski, który wcześniej zasłynął w Anglii, Danii i Niderlandach. Gdy zmarł protektor protestantów Mikołaj Olesnicki, po rozłamie w zborze kalwińskim i odłączeniu się od zboru kalwińskiego arian – braci polskich, Pińczów zaczął tracić tracił na znaczeniu. Ostatni synod różnowierców odbył się tutaj w październiku 1563 r.


W rozwoju Pińczowa ważne miejsce zajmowali cudzoziemcy: Włosi, Żydzi, Szkoci, Francuzi. Najwcześniej osiedlili się tutaj Włosi. Z 1576 r. pochodzi pierwsza wzmianka o miejscowych Żydach. Oleśniccy nadali im plac pod cmentarz, a kolejni dziedzice zezwolili zbudować synagogę i mieć własną szkołę. Żydzi zadecydowali o handlowym rozwoju Pińczowa. Pod koniec XVII w. Pińczów był jednym z największych skupisk żydowskich w Małopolsce Zachodniej. W pierwszej połowie XVII w. istniało też w Pińczowie znaczne skupisko Szkotów, zajmujących się głównie kupiectwem.


Z cudzoziemcem wiążą się też najstarsze zachowane widoki Pińczowa. W czasie wojen szwedzkich przebywał w mieście generalny kwatermistrz wojsk szwedzkich, Eryk Jonson Dahlbergh. Był to utalentowany artysta – rysownik, który w czasie pobytu w Polsce wykonał ponad sto rysunków przedstawiających sceny batalistyczne oraz wizerunki miast i zamków. Dwa z nich przedstawiają Pińczów: jeden pokazuje panoramę miasta widzianą od zachodu, zaś drugi to widok zamku od strony wzgórza św. Anny.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *


Masz pytania? Napisz do nas:
redakcja@pinczow.com